gwiazdosz karzełkowaty
Status na Czerwonej liście – E, chroniony
Występowanie: IX-XI
Niejadalny
[singlepic id=3367 w=640 h=640 float=center]
Geastrum schmidelii Vittad. [as ‘Geaster’], Monogr. Lycoperd.: 12 (1842)
Owocnik: początkowo kulisty, później spłaszczony, 0,5-3 cm średnicy, cały pokryty warstewką grzybni, na której znajdują się cząsteczki podłoża. Egzoperydium (osłona zewnętrzna) pęka do połowy długości lub głębiej na 5-10 płatków słabo higroskopijnych, które odchylają się w dół osiągając w położeniu gwiaździstym średnicę 1-3 cm. Warstwa mięsista, początkowo biało-szara, z wiekiem brązowa. Endoperydium (osłona wewnętrzna) kuliste lub woreczkowato wydłużone, 0,3-2 cm średnicy, z apofizą. Znajduje się na grubej i krótkiej szyjce (10-70 x 10-20 mm). Endoperydium owocników świeżych od dołu białawe, nieco wyżej błękitnawopopielate, w górnej części brązowoszare od brązowego, o powierzchni gładkiej, bez połysku, niekiedy u dołu trochę pofałdowane. Perystom jasny (w świeżych okazach ciemniejszy od egzoperydium), stożkowaty, u suchych okazów do 8 mm wysokości, karbowany (10-19 karbów), we wcześniejszych stadiach rozwoju pokryty mączystym nalotem. Perystom ograniczony bruzdą co nadaje postać talerzyka. Kolumella niewielka.
Gleba: ciemnobrązowa.
Wysyp zarodników: ciemnobrązowy.
Budowa mikroskopowa: zarodniki kuliste, (4,5)5 – 7 (-7,5) µm, grubo brodawkowate. Strzępki włośni jasnobrązowe, do 6 µm grubości.
Środowisko: pojawia się na stanowiskach słonecznych, na wydmach, na murawach kserotermicznych, na suchych pastwiskach, w lasach sosnowych, a także wśród roślinności wapniolubnej.
Uwagi: gatunek niezbyt częsty. Podobny gwiazdosz najmniejszy (Geastrum minimum) nie ma karbowanego perystomu.
Synonimy:
Geastrum nanum Pers., J. Bot. (Desvaux) 2: 27 (1809)
Literatura:
W. Rudnicka-Jezierska, Flora Polska. Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodermatales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiatkowe (Podaxales). Instytut Botaniki PAN. Kraków, 1991.
[nggallery id=437]
Opracowanie: Waldemar Czerniawski