piaskowiec kasztanowaty
Status na Czerwonej Liście – R
Występowanie: VI-X
Jadalny
[singlepic id=1348 w=640 h=640 float=center]
Gyroporus castaneus (Bull.) Quél., Enchir. fung. (Paris): 161 (1886)
Kapelusz: średnicy 6-12 cm, mięsisty, wypukły, z wiekiem spłaszczony, kasztanowaty, cynamonowoczerwony, miejscami żółtawy, suchy, matowy, delikatnie omszony, czasami popękany (zwłaszcza podczas suszy), jędrny, kruchy. Skórki nie można oddzielić od miąższu.
Hymenofor: rurki prawie wolne, lub zatokowato wycięte, średnio długie (0,5-0,8 cm), białe, żółknące na starość. Pory drobne, zaokrąglone, o równych brzegach, tej samej barwy co rurki.
Trzon: 5-7 x 2-3,5 cm, podobnie filcowaty jak kapelusz, cylindryczny, czasem trochę rozszerzony u podstawy, początkowo pełny, z wiekiem gąbczasty w środku, a następnie pusty, o licznych komorach. Warstwa zewnętrzna ścisła i stosunkowo twarda.
Miąższ: bardzo ścisły, jędrny, kruchy, wewnątrz trzonu u starych owocników gąbczasty. Biały, jedynie bezpośrednio pod naskórkiem kapelusza i trzonu rdzawobrązowy, nie zmieniający barwy. Zapach i smak miłe.
Wysyp zarodników: białokremowy do jasnożółtego.
Budowa mikroskopowa: zarodniki elipsoidalne, niekiedy trochę wygięte i asymetryczne, gładkie, z drobnymi kroplami, 8-12 x 5-6,5 μm. Cystydy znajdują się na brzegu rurek – są bezbarwne, maczugowate, czasami rozszerzone w części środkowej.
Środowisko: pojawia się pojedynczo lub w małych grupkach w jasnych lasach liściastych i mieszanych, na brzegach zagajników, często pod dębami.
Uwagi: gatunek ten pojawia się na terenie całej Polski, nie jest jednak częsty. Jest dość łatwy do identyfikacji po charakterystycznych kasztanowych barwach kapelusza i trzonu.
Synonimy:
Boletus castaneus Bull., Herb. Fr. 7: tab. 328 (1788) [1787-88]
Boletus fulvidus Fr., Observ. mycol. (Havniae) 2: 247 (1818)
Boletus testaceus Gillet, Hyménomycètes (Alençon): 644 (1878)
Gyroporus ammophilus (M.L. Castro & L. Freire) M.L. Castro & L. Freire, Persoonia 16(1): 123 (1995)
Leucobolites castaneus (Bull.) Beck, Z. Pilzk. 2: 142 (1923)
Leucobolites fulvidus (Fr.) Beck, Z. Pilzk. 2: 142 (1923)
Suillus castaneus (Bull.) P. Karst., Bidr. Känn. Finl. Nat. Folk 37: 1 (1882)
Suillus fulvidus (Fr.) Henn., in Engler & Prantl, Nat. Pflanzenfam., Teil. I (Leipzig) 1**: 190 (1898) [1900]
Literatura:
A. Skirgiełło, Flora Polska. Grzyby (Mycota). Tom I. Borowikowate (Boletales). PWN. Warszawa, 1960.
W. Wojewoda (red.), Checklist of Polish Larger Basidiomycetes – Vol. 7 (2003) – Biodiversity of Poland
[nggallery id=147]
Opracowanie: Waldemar Czerniawski